YORUM: Tarihsel Gümrük Politikaları ve Trump’ın Koruyucu Ticaret Yaklaşımları

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tarihinde, ekonomik kriz devirlerinde uygulanan gümrük tarifeleri, yerli ekonomiyi müdafaa ve memleketler arası ticaret istikrarlarını etkileme açısından değerli rol oynamıştır. Bu bağlamda, Fordney-McCumber Gümrük Tarifesi Yasası (1922) ve Smoot-Hawley Gümrük Tarifesi Yasası (1930) üzere yasalar, korumacılığın ekonomik ve politik sonuçlarını gözler önüne sermektedir. Günümüzde ise, 21. yüzyılın en tartışmalı ticaret siyasetlerinden biri olarak öne çıkan Donald Trump’ın uyguladığı tarifeler ve potansiyel tekrar başkanlık devri, tarihî örneklerle karşılaştırıldığında misal dinamikler sergilemektedir. Ayrıyeten, Trump’ın mümkün dönüşü, Avrupa’nın güvenlik siyasetleri ve transatlantik münasebetler üzerinde önemli tesirler yaratma potansiyeline sahiptir.

Fordney-McCumber Gümrük Tarifesi Yasası (1922) ve Smoot-Hawley Gümrük Tarifesi Yasası (1930)

Fordney-McCumber Gümrük Tarifesi Yasası (1922): Birinci Dünya Savaşı sonrasında ABD iktisadı, yerli sanayileri korumak ve ekonomik büyümeyi sürdürmek hedefiyle bu maddeyi kabul etmiştir. Yüksek gümrük vergileri, yabancı rekabeti azaltarak yerli üreticilere avantaj sağlamış, tıpkı vakitte hükümetin vergi gelirlerini artırmıştır. Lakin, bu siyaset kısa vadede olumlu tesirler sağlarken, uzun vadede milletlerarası ticarette gerginliklere ve karşılıklı tarifelerin artmasına neden olmuştur.

Smoot-Hawley Gümrük Tarifesi Yasası (1930): Büyük Buhran devrinde, ekonomik sakinliği hafifletmek ve yerli çalışanları korumak gayesiyle kabul edilen bu yasa, yaklaşık 20.000 eserde tarifeleri yükseltmiş ve ABD’nin ihracatını olumsuz etkilemiştir. Yüksek tarifeler, başka ülkelerin de karşılık olarak tarifeleri artırmasına yol açmış, global ticarette daralmaya ve ekonomik izolasyona neden olmuştur. Smoot-Hawley Yasası, Büyük Buhran’ın derinleşmesine katkıda bulunarak, muhafazacı siyasetlerin ekonomik kriz devirlerinde ne kadar yıkıcı olabileceğini göstermiştir.

Trump’ın Kollayıcı Ticaret Politikaları

Donald Trump’ın başkanlık periyodu, Amerika’nın ticaret siyasetlerinde esaslı değişikliklerin yaşandığı bir devir olarak öne çıkmıştır. Trump idaresi, “Amerika Önce” (America First) anlayışıyla hareket ederek, yerli üretimi desteklemek ve ticaret açığını azaltmak hedefiyle bir dizi tarifeler uygulamıştır. En dikkat çeken uygulamalardan kimileri şunlardır:

1. Çin ile Ticaret Savaşı: Trump idaresi, Çin’e karşı yüksek gümrük tarifeleri uygulayarak, Çin’in haksız ticaret uygulamalarını durdurmayı ve ABD’nin ticaret açığını kapatmayı hedeflemiştir. Bu süreç, global tedarik zincirlerinde aksamalar yaratmış ve dünya genelinde ticaret tansiyonlarına yol açmıştır.
2. Çelik ve Alüminyum Tarifeleri: ABD, çeşitli ülkelerden ithal edilen çelik ve alüminyum eserlerine yüksek tarifeler getirerek, yerli metal sanayisini müdafaayı amaçlamıştır. Bu adım, memleketler arası müttefikler ortasında yansılara neden olmuş ve karşılıklı tarifelerin artmasına sebep olmuştur.
3. Tarife İstisnaları ve Tekrar Müzakereler: Trump idaresi, birtakım ticaret mutabakatlarını tekrar müzakere ederek, daha muhafazacı koşullar talep etmiştir. Örneğin, NAFTA’nın yerine USMCA muahedesi yapılmıştır. Bu müzakereler, ticaret partnerleriyle bağlarda tansiyonlara neden olmuş, lakin kimi dallar için daha avantajlı şartlar sağlanmıştır.

Donald Trump’ın Beyaz Saray’a Dönüşü ve Avrupa Güvenliği

Donald Trump’ın tekrar başkanlık devri, Avrupa’nın güvenlik siyasetleri üzerinde kıymetli tesirler yaratması beklenmektedir. Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşü, ABD’nin Avrupa’ya verdiği takviyenin azalabileceği telaşlarını artırmıştır. Bu durum, Avrupa’nın güvenlik zorluklarını tek başına ele alması gerektiği korkusunu doğurmaktadır. Trump’ın kampanya telaffuzları, Avrupa güvenliğine olan bağlılığı konusunda yasal kaygılara yol açmıştır. Fakat, bu durumun gerçekleşip gerçekleşmeyeceği, büyük ölçüde Avrupa’nın kendi siyasetlerine bağlı olacaktır.

Transatlantik Paydaşlığın Geleceği Üzerine Telaşlar: 2017 yılında Trump’ın misyona başlamasıyla birlikte, birçok Avrupa siyasetçisi transatlantik paydaşlığın geleceği konusunda telaşlıydı. Trump, ABD’nin müttefiklerinden gereğince katkı almadığını ve ittifakı bir yük olarak gördüğünü söz etmişti. Vakitle müttefiklerin avantajlarını kabul eden Trump, Avrupa’nın güçlerini zayıflattığını ve birtakım ülkelerin Rus gazına monopol hale geldiğini belirtmişti. Bu ihmaller, Avrupa’nın daha sonra ağır bedeller ödemesine neden olmuştur.

NATO ile Bağlantılar ve Güvenlik Ortamındaki Değişim: Trump’ın Beyaz Saray’daki birinci devrinde NATO ile sağlam ve sağlam bir çalışma bağı kurulmuş, vakit zaman şiddetli görüşmeler yaşansa da işler yoluna konulmuştur. Trump’ın misyonu bırakmasının akabinde NATO güçlenmiş ve Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşa kolektif karşılık olarak aktifliğini korumuştur. Fakat, güvenlik ortamındaki dramatik bozulma, müttefiklerin daha fazla sorumluluk almasını gerektirmektedir. 2014 yılında NATO müttefikleri, 2024 yılına kadar gayri safi yurtiçi hasılanın %2’sini savunma harcamalarına ayırmayı kabul etmiştir. Bu maksat birçok ülke tarafından karşılanmış olsa da, 2024 güvenlik ortamında bu amacın yetersiz olduğu görülmektedir. Avrupa önderleri, daha fazlasını yapmaları gerektiğinin şuurundadır. Trump’ın tekrar lider olması, bu iletisi pekiştirmektedir. Avrupa’nın kendi hissesine düşeni yapması durumunda, yeni ABD idaresinin de yükümlülüklerini yerine getireceği beklenmektedir.

Ukrayna’ya Dayanak ve Stratejik Yaklaşımlar: Trump’ın mevcut Ukrayna takviyesi stratejisine olan şüpheciliği, ABD ve Avrupa’nın Ukrayna’ya sağladığı askeri takviyenin kâfi olmamasına dayanmaktadır. Putin’in savaşta gayelerine ulaşabileceğine inandığı ve toplumu zayıflayacağı varsayımıyla beklediği belirtilmektedir. Agresöre taviz vermek, savaşın en süratli formda sona ermesini sağlayacak olsa da, bu barış manasına gelmeyeceği ve maliyetleri azaltmayacağı söz edilmektedir. Daha fazla silah dayanağı verilmesi, barışa ulaşma mümkünlüğünü artırmaktadır. Uzun vadeli dayanağın inandırıcılığı, savaşın daha erken sona ermesine katkı sağlayacaktır. Bu yaklaşım, Trump’ın birinci devrinde Ukrayna’ya ölümcül silahlar gönderme kararı aldığı göz önüne alındığında, Trump’ın niyet yapısıyla uyumlu olarak bedellendirilmektedir.

Ticaret Siyasetlerinde Robert Lighthizer’ın Rolü

Donald Trump’ın başkanlık devri için hazırlıklarını sürdüren idare takımı, eski ticaret temsilcisi Robert Lighthizer’ın yine vazifeye getirilmesi talebinde bulundu. Lighthizer, Trump’ın Çin ile başlattığı ticaret savaşında kıymetli rol oynamıştı. Trump’ın geçiş takımında yapılan görüşmelerde, Lighthizer’a ticaret temsilciliği teklifi yapıldığı lakin farklı bir durum için lobicilik yaptığı biliniyor. Ticaret bakanlığı pozisyonu için ise finansçı adayların öne çıktığı belirtilmektedir. Bu adaylar ortasında hedge fon yöneticileri Scott Bessent ve John Paulson yer almaktadır.

Lighthizer’ın Atanmasının Memleketler arası Tesirleri: Lighthizer’ın tekrar ticaret temsilcisi olarak atanması, Çin ve ABD’nin ticaret müttefikleri ortasında kaygılara yol açması beklenmektedir. Birinci misyon devrinde Trump idaresinde yürütülen ticaret savaşlarında tesirli olan Lighthizer, ABD’ye ithal edilen mallar üzerine yüksek tarifeler uygulanmasını savunmuştur. Trump’ın, bilhassa Çin malları üzerinde yüksek vergiler koyma kelamı verdiği bilinmektedir. Lighthizer’ın atanması, Japonya merkezli Nippon Steel’in ABD Steel’ı 15 milyar dolarlık satın alım teklifine de sorun çıkarabilir. Trump’ın bu mutabakata karşı olduğu belirtilirken, Lighthizer’ın bu cins mutabakatların engellenmesi tarafında güçlü bir argüman sunması beklenmektedir.

Ticaret Siyasetlerinde Devamlılık ve Korumacılık: Wall Street hukuk firması Skadden Arps’ta üç on yıl çalışan Lighthizer, ABD çelik sanayisi ismine Çin’den gelen ithalatlarla gayret etmiştir. 2000’li yılların başında, George W. Bush idaresini ABD çelik sanayisini korumak için çelik ithalatına tarifeler koymaya ikna etmiştir. Birinci vazife devrinde, ticaret mutabakatlarının iş çıkarları tarafından yönlendirilmekten fazla, üretimin yine yerli kaynaklara kaydırılması ve Amerikan personellerin korunmasına odaklanılması sağlanmıştır. Buna karşın, Çin ve Japonya ile hudutlu ticaret muahedeleri yapılmış ve ABD-Meksika-Kanada muahedesi güncellenmiştir. Trump’ın ikinci periyodunda Lighthizer’ın tekrar atanması, ticaret siyasetlerinde devamlılık sağlanacağı ve müdafaacı siyasetlerin sürdürüleceği algısını güçlendirmektedir. Bu durum, ABD’nin ticaret bağlantılarında yeni dinamiklerin oluşmasına neden olabilir.

Tarihsel ve Aktüel Siyasetlerin Karşılaştırılması

Fordney-McCumber ve Smoot-Hawley kanunları ile Trump’ın ticaret siyasetleri ortasında besbelli paralellikler bulunmaktadır:

• Korumacılık Maksatları: Her iki periyotta de yerli üretimi korumak ve istihdamı artırmak emeliyle yüksek gümrük tarifeleri uygulanmıştır.
• Uluslararası Ticarette Tansiyon: Hem Fordney-McCumber hem de Smoot-Hawley maddeleri, öteki ülkelerin karşılıklı tarifeler uygulamasına ve ticaret savaşlarının başlamasına neden olmuştur. Trump’ın uyguladığı tarifeler de emsal halde global ticarette tansiyonlara yol açmıştır.
• Ekonomik Tesirler: Smoot-Hawley yasasının Büyük Buhran’ı derinleştirmesi üzere, Trump’ın tarifeleri de kimi dallarda maliyet artışlarına ve tedarik zincirlerinde aksamalara yol açmıştır. Lakin, Trump idaresi bu siyasetlerin yerli ekonomiyi güçlendireceğini savunmuştur.

Trump’ın mümkün tekrar başkanlık devri, tarihî muhafazacı siyasetlerin tekrarlanması riskini beraberinde getirmektedir. Bu durum, hem ekonomik hem de güvenlik alanında geniş kapsamlı tesirler yaratabilir.

Tarihsel örnekler, müdafaacı ticaret siyasetlerinin kısa vadede yerli üreticilere yarar sağlayabileceğini, lakin uzun vadede memleketler arası ticarette gerginliklere ve ekonomik izolasyona yol açabileceğini göstermektedir. Fordney-McCumber ve Smoot-Hawley maddeleri, bu siyasetlerin ekonomik kriz periyotlarında nasıl yıkıcı olabileceğini ortaya koyarken, Trump’ın uyguladığı tarifeler de emsal riskler taşımaktadır.

Ayrıca, Trump’ın tekrar başkanlık periyoduyla birlikte Avrupa güvenliği ve transatlantik alakalarda oluşabilecek olumsuz tesirler, ABD’nin ticaret ve güvenlik siyasetlerinde daha müdafaacı bir yaklaşım benimsemesinin getirebileceği sonuçları gözler önüne sermektedir. NATO ile ilgilerde yaşanabilecek tansiyonlar, Avrupa’nın kendi güvenlik tedbirlerini artırmasını ve daha bağımsız hareket etmesini gerektirebilir.