Trump’tan İran’a Nükleer Program Mesajı: “Denetime Açılmak Zorunda Kalacaklar”
Yeni Nükleer Görüşmeler Gündemde
ABD Başkanı Donald Trump, İran’ın nükleer programını tekrar başlatmaması için memleketler arası kontrole açık olması gerektiğini söyledi. Beyaz Saray’daki bir basın toplantısında konuşan Trump, İran ile yapılması beklenen görüşmelerde Milletlerarası Atom Gücü Ajansı’nın (UAEA) yahut sağlam görülen diğer bir kuruluşun kontrol yapmasına müsaade verilmesinin mecburî olacağını söz etti. Trump, bu kontrollerin “kendimiz dahil hürmet duyduğumuz bir kurum tarafından” yapılabileceğini belirtti.
İran tarafında ise diplomatik telaffuzlar daha temkinli. İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, devlet televizyonuna verdiği röportajda, yeni bir nükleer müzakere sürecinin ABD’nin üç nükleer tesise düzenlediği taarruzlar nedeniyle “karmaşık hale geldiğini” söyledi. Araghchi, taarruzların önemli hasar yarattığını kabul etti.
Saldırılarla Gerilen Yer: “Görüşme İçin Ne Vakit Ne Kelam Var”
Trump idaresinin 2015 yılında imzalanan nükleer muahededen tek taraflı çekilmesiyle bozulan diplomatik ilgilerde yeni bir sayfa açılabileceği ihtimali konuşuluyor. Trump, önümüzdeki hafta İran tarafıyla görüşmelere başlanabileceğini öne sürdü. Fakat Araghchi, bu ihtimale karşı temkinli bir yaklaşım sergileyerek, “Müzakerelerin tekrar başlaması için hiçbir vakit belirlenmedi, hiçbir kelam verilmedi, hatta konuşulmadı,” dedi.
Araghchi, ABD’nin İran’a yönelik askeri müdahalesinin görüşmeleri “daha karmaşık ve zor” hale getirdiğini vurguladı.
Uluslararası Kontrol Tartışması: Centrifüjler Devre Dışı Kaldı
ABD Başkanı Trump, düzenlenen saldırılarla İran’ın nükleer programının “tamamen yok edildiğini” sav etti. Ancak İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney bu açıklamayı yalanladı ve atakların “önemsiz” olduğunu savundu. Trump, Hamaney’e direkt hitap ederek, “Sen ülkende çok hürmet gören, inançlı bir başkansın. Gerçeği söylemelisin. Sana çok ağır bir darbe indirildi,” dedi.
İsrailli üst seviye bir askeri yetkili, İsrail’in taarruzlarının İran’ın %90 oranında uranyum zenginleştirme kapasitesini “uzun süreliğine” etkisiz hale getirdiğini belirtti. Lakin bu açıklama, ABD’nin hazırladığı ön raporla tam örtüşmedi. Rapora nazaran İran, ataklar öncesinde yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumu öteki bir yere taşımış olabilir.
UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi ise Fransa Radyosu’na yaptığı açıklamada, dağ içine inşa edilmiş Fordo nükleer tesisine verilen zararın “çok büyük” olduğunu belirtti. Grossi, “Centrifüjler hayli hassas makinelerdir. 30 bin librelik bombaların yarattığı sarsıntı bu aygıtlara fizikî ziyan vermemiş olamaz,” dedi. Bu sözlerle birlikte centrifüjlerin artık çalışamaz halde olduğunu doğruladı.
Araghchi de hasarın boyutunu kabul ederek, “Zarar büyük ve önemli,” dedi. Fakat UAEA müfettişlerinin alana girip durumu denetlemesine şimdi müsaade verilmediğini, bu kararın “şimdilik ertelendiğini” söyledi.
Diplomasi ve Tansiyon Ortasında Kuvvetli Denge
İran’ın nükleer tesislerine yönelik hücumlar, bölgedeki tansiyonu bir sefer daha doruğa taşıdı. Hem İsrail hem ABD tarafından gelen askeri atılımlar, nükleer müzakerelerin tekrar başlamasını daha da karmaşık hale getirirken, İran’ın memleketler arası kontrole müsaade verip vermeyeceği, önümüzdeki periyodun seyrini belirleyecek en kritik başlıklardan biri olacak üzere görünüyor.
