Robin Brooks: Dolar kral, Gelişen Ülkeler zora girecek
ABD seçimleri uzun soluklu bir dolar rallisinin başlangıcı olabilir lakin piyasalar bunu şimdi anlamadı. ABD’de daha gevşek maliye siyaseti beklentileri, büyüme beklentilerini yükseltiyor, borsayı canlandırıyor, dünyanın geri kalanına karşı yüksek kalacak ABD faiz oranları ise doları destekliyor.
Ancak gelecek Trump vaat ettiği gümrük tarifelerini tamı tamına uygularsa daha büyük şoklar ufukta. 2018’de ABD’nin Çin’den ithal ettiği her şeyin yarısına yüzde 25 oranında gümrük vergisi koymasının akabinde renminbi dolar karşısında yüzde 10 düştü. Sonuç olarak, ABD’de dolar cinsinden ithalat fiyatları çok az değişti ve gümrük vergileri, Kovid-19 salgını öncesi düşük enflasyon istikrarını bozma konusunda çok az şey yaptı.
Eğer ABD daha fazla ve tahminen de çok daha büyük gümrük vergileri uygularsa, Renminbi’nin kıymet kaybetmesi acil bir durum haline gelecektir. Bunun nedeni, Çin’in tarihi olarak halkında devaluasyon beklentileri ortaya çıktığında derhal sermaye kaçışına karşı katı önlemler alması, yani bir gecede devaluasyon. Bu durum 2015 ve 2016’da gerçekleştiğinde, Çin’in resmi döviz rezervlerinde 1 trilyon dolara mal olan büyük çıkışlara yol açtı.
Belki o vakitten bu yana sermaye akışı üzerindeki kısıtlamalar sıkılaştırılmıştır, lakin bu olaydan alınacak ana ders, hane halklarının devaluasyon öngörüp dövize kaçmaması için renminbide önden yüklemeli, büyük bir düşüşe müsaade verilmesidir. ABD gümrük tarifeleri ne kadar kapsamlı olursa, bu mantık da o kadar kıymetli hale gelir.
Çin’den yapılan tüm ithalatlara uygulanan yüzde 60’lık gümrük vergisini ele alalım; bu sayı, Trump’ın kampanya sırasında öne sürdüğü rakam. 2018’den itibaren yürürlükte olan tarifeleri de hesaba katarsak, ABD ithalat fiyatlarını sabit tutmak için Renminbi’nin dolar karşısında yüzde 50 oranında düşmesi gerekebilir. Çin, bu oranı azaltacak misilleme niteliğinde gümrük vergileri uygulamaya koysa bile, gerekli olan renminbi kıymet kaybının boyutu muhtemelen eşi gibisi görülmemiş bir boyutta olacaktır.
Diğer gelişmekte olan piyasalar için bu kadar büyük bir paha kaybı sarsıntı tesiri yaratacak. Asya genelinde para üniteleri Renminbi ile birlikte düşecek. Bu da gelişmekte olan piyasaların para ünitelerini aşağı çekecek. Emtia fiyatları da iki nedenden ötürü düşecek. Birincisi, piyasalar bir ticaret savaşını ve onunla birlikte gelen tüm istikrarsızlığı global büyüme bağlamında olumsuz bir şok olarak görecek. İkincisi, global ticaret dolar cinsinden yapılıyor; bu da gelişmekte olan piyasaların dolar yükseldiğinde satın alma gücünü kaybetmesi manasına geliyor. Finansal şartlar aslında sıkılaşacak ve bu da emtialar üzerinde baskı yaratacak. Bu gelişme emtia ihracatçılarının para üniteleri üzerindeki paha kaybı baskısını artıracaktır.
Böyle bir ortamda, gelişmekte olan piyasalardaki çok sayıda dolar çıpası uygulayan Merkez Bankaları bilhassa savunmasız durumda. Pek çok sabit değer patlayıcı devalüasyon riskiyle karşı karşıya kalacak. Dikkate kıymet riskli ülkelerin başında Arjantin, Mısır ve Türkiye yer alıyor.
Gümrük tarifeleri, büyümeyi gelişmekte olan piyasalardan ABD’ye geri kaydıran bir süreç olarak globalleşmeden kurtulmanın yebir bir dışavurumu. Bu tıpkı vakitte dolar açısından da olumlu. Son olarak, artan jeopolitik risk, emtia fiyatlarını daha değişken hale getirerek ekonomik şokların görülme sıklığını artırıyor. Bu da büsbütün esnek döviz kurlarını artık geçmişe nazaran daha kıymetli kılıyor.
İyi haber şu ki gelişmekte olan piyasalar için siyaset reçetesi açık: Döviz kurunuzun serbestçe dalgalanmasına müsaade verin ve çok büyük bir dış şoka karşı dengeleyici bir rol üstlenin. Bu fikre karşı çıkış, büyük paha kayıplarının enflasyonu artırabileceği, lakin gelişmekte olan piyasalardaki merkez bankalarının bu durumla daha âlâ başa çıkma konusunda daha yeterli hale gelmesidir. Çoğunlukla Kovid enflasyon şokunu G10 muadillerine nazaran daha yeterli atlattılar ve faiz oranlarını daha erken ve daha süratli yükselttiler. Makus haber ise dolardaki bir diğer büyük yükselişin gelişmekte olan piyasalardaki mahallî para cinsinden borç piyasalarına kalıcı ziyan verebileceği.
Bu ekonomiler, son on yılda dolarda yaşanan büyük yükselişin, yabancı yatırımcıların kendi para ünitelerine dönüş yaparken elde ettikleri getirileri ortadan kaldırması nedeniyle esasen sorun yaşadı. Dolardaki bir diğer büyük yükseliş bu varlık sınıfına daha fazla ziyan verecek ve gelişmekte olan piyasalarda faiz oranlarını artıracaktır. Bu durum, bu iktisatların bütçelerini makul ve evvelden tedbir alarak yapmalarını daha da mecburî hale getiriyor.
Robin Brooks, IFC eski başekonomisti. Hala Brookings Institute’da araştırma görevlisi
Kaynak: FT, Big changes are coming for dollar and emerging markets
