Konut ve Otomotivde Paradoxsal Talep Canlılığı Dikkat Çekiyor
Reel Kesimde Borç Baskısı ve İstihdam Kaygısı Derinleşiyor
Finansal piyasalarda faiz indirimine yönelik beklentiler Temmuz ayına yönelirken, gerçek kesimde yaşanan gelişmeler iktisattaki kırılgan yapıyı gözler önüne sermektedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından açıklanan yılın ikinci Enflasyon Raporu, piyasada beklenen üst taraflı revizyonları içermemiştir. 2025 sonu için %24 ortalama, %19 alt bant, %29 üst bant maksatlarının korunmaya devam ettiği görülmektedir. Fakat piyasa aktörleri tarafından bu amaçların inandırıcılığı sorgulanmaktadır.
Beklentilerin Yönetilmesinde Zayıflık Gözlemlendi
Raporda, besin fiyatlarındaki artışa dikkat çekilmiş ve bilhassa zirai don olaylarının tesiriyle yaklaşık 0,5 puanlık bir üst istikametli katkı beklenmektedir. Bununla birlikte, güç fiyatlarında olağanlaşma olacağı ve yönetilen-yönlendirilen fiyatların enflasyona katkısının azalacağı öngörülmektedir. Petrol fiyatları için 72 dolarlık bir iddia korunmaktadır. Lakin uzmanlar, talep baskısının devam ettiği bir ortamda bu projeksiyonların optimist bulunduğunu söz etmektedir.
Talep tarafının enflasyon üzerindeki tesirine ait değerlendirmelerde ise çelişkili yorumlar dikkat çekmektedir. Merkez Bankası’nın çıktığı açığı enflasyonu destekleyici istikamette yorumlaması, piyasa uzmanları tarafından rasyonel bulunmamaktadır. Talep tarafındaki canlılık, konut ve otomotiv kesimlerindeki rekor satışlarla kendini göstermektedir. Konut fiyat endeksinde gerçek bir artış gözlemlenmemesine karşın satış adetlerinde tarihi doruklar kaydedilmiştir.
Fonlama Maliyeti Azalırken Faiz İndirimi Temmuz Ayına Ötelenmiş Görülüyor
Merkez Bankası’nın siyaset faizine yakın bir düzeyde haftalık fonlama oranına dönmeyi planladığı ve fonlamanın %46 düzeylerinde dengelenmeye başladığı aktarılmaktadır. Bu gelişme, kısa vadeli faiz baskısının azalmasına neden olmuştur. Bununla birlikte, TCMB Lider Yardımcısı Cevdet Akçay tarafından yapılan açıklamalarda, sıkı duruşun korunacağı ve dezenflasyon sürecinin kısa vadede çarçabuk sağlanamayacağı vurgulanmıştır. Bu çerçevede, Haziran ayında bir faiz indirimi ihtimalinin düşük olduğu, lakin Temmuz ayında bu tarafta bir adım atılabileceği istikametinde kurum raporlarında bir uzlaşı oluştuğu gözlemlenmektedir.
Gevşeme adımlarının sadece faiz indirimleriyle değil, farklı para siyaseti araçlarıyla da gündeme gelebileceği aktarılmaktadır. Bu kapsamda krediye erişimi kolaylaştıracak düzenlemelerin hayata geçirilebileceği değerlendirilmiştir. Para piyasası fonlarının getirilerinin düşmesi ve riskli varlıklara olan talebin artması, Borsa İstanbul’da hareketlilik yaratabilecek gelişmeler ortasında yer almaktadır.
Zorlu Holding Örneğinde Gerçek Dalın Kırılganlığı Derinleşiyor
Reel kesim tarafında ise istihdam kayıplarının artabileceği istikametinde ihtarlar yapılmaktadır. Kuvvetli Holding tarafından planlanan 1.000 kişilik işten çıkarma süreci ve kümenin 4,9 milyar dolarlık borç yükü, büyük ölçekli sanayi şirketlerinin bile likidite idaresinde zorlandığını göstermektedir. Bloomberg tarafından yayımlanan haberde, kümenin Şiddetli AVM’yi satışa çıkardığı bilgisi yer almış, fakat şirket tarafından bu tez KAP açıklaması ile yalanlanmıştır. Buna rağmen, Şiddetli Kümesi CEO’su tarafından yapılan açıklamalarda işten çıkarmaların verimlilik gerekçesiyle yapıldığı tabir edilmiştir.
Reel kesimin karşı karşıya olduğu başka bir tehdit ise borçluluğun sürdürülemez hale gelmiş olmasıdır. Net borç/FAVÖK oranının 8 düzeylerini aşmış olması, borçlanmanın artık yönetilemez bir seviyeye ulaştığını ortaya koymaktadır. Bu durum sırf Kuvvetli Holding üzere büyük kümeler için değil, KOBİ’ler ve orta ölçekli işletmeler için de geçerlidir. Bu şartlar altında birçok şirketin artık kârlılıktan çok hayatta kalmayı hedeflediği gözlemlenmektedir.
Konut ve Otomotivde Paradoxsal Talep Canlılığı Dikkat Çekiyor
Yüksek faiz ortamına karşın konut ve otomotiv satışlarında rekor düzeylere ulaşılmış olması, Türkiye’deki tüketim dinamiklerinin klasik ekonomik teorilerle açıklanamayacak ölçüde farklılaştığını ortaya koymaktadır. 2024 yılı birinci dört ayında yaklaşık 1,5 milyon konut satışına ulaşılacağı varsayım edilmekte, bu da tarihi rekorların tekrar kırılabileceğini göstermektedir. Otomotiv kesiminde de benzeri bir trendin sürdüğü belirtilmektedir. Bu canlılığın gerisinde, fiyatların daha da yükseleceği beklentisiyle tüketicilerin öne çekilmiş taleplerinin tesirli olduğu düşünülmektedir.
Buna karşın, sıfır konut satışlarının ve ipotekli satışların toplam içerisindeki hissesinin düşük kaldığı, ikinci el piyasasının ise çok daha hareketli olduğu aktarılmaktadır. Bu tablo, krediye erişimin sonlu kalmasına karşın tasarruf sahibi bireylerin alternatif yatırım arayışlarında konut ve arabaya yönelmiş olduğunu ortaya koymaktadır.
Öte yandan, işsizlik datalarında manşet işsizlik oranının düşük görünmesine karşın, atıl iş gücünün yüksekliğine dikkat çekilmektedir. Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan tarafından yapılan açıklamalarda, manşet işsizlik ile gerçek iş gücü ortasındaki farkın değerli olduğu belirtilmiş ve bu oranın %25’lere kadar çıktığı tabir edilmiştir. Bu durum, iş gücü piyasasının da gerçek kesim kadar kırılgan olduğunu göstermektedir.
