FÖŞ yazdı: Enflasyona da kayyum atayalım
Biraz evvel MAK’ın yeni anketi yayınlandı. Araştırmada yöneltilen sorulardan biri de “Ekonomik olarak en çok hangi durum sizi zorlamaktadır?” sorusuydu. Bu soruya ise yüzde 41’lik bir kesim “Gıda ve temel gereksinimlere erişim” diye cevap verdi. İştirakçilerin yüzde 20’i ‘barınma’ yüzde 14’ü ise ‘eğitim’ dedi.
Haksız da değiller. Yine Cuma günü yayınlanan bilgiye nazaran, “Tarım-ÜFE’de (2020=100), 2024 yılı Ekim ayında bir evvelki aya nazaran %5,03 artış, bir evvelki yılın Aralık ayına nazaran %26,32 artış, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran %35,46 artış ve on iki aylık ortalamalara nazaran %49,55 artış gerçekleşti”. TÜFE’de hissesi %20 civarında olan, besin üretiminin en kıymetli girdisi tarım emtialarında aylık fiyat artışı %5 olurken, enflasyon düşer mi? Neredeeee?
Velakin, TCMB Kasım ayı Piyasa İştirakçiler Anketi’ne bir bakıyoruz, 12 ay sonrası TÜFE beklentisi bir evvelki anket devrinde yüzde 27,44 iken, bu anket periyodunda yüzde 27,20’ye geriledi. Hangi baş bu ya? Bence Piyasa Katılmcıları’na da kayyum atayalım, bu işi beceremiyorlar. Bu kayyum müessesesi çok parlak fikir yaa, başa çıkamadığımız her kuruma el koyalım, biz yönetelim.
Eğer gaye buysa, kayyum atanacak birinci halk düşmanı da enflasyon olmalı. Türkiye’de enflasyonun esas nedeninin iç mihraklarla işbirliği yapan karanlık dış güçler olduğunu hepimiz biliyoruz. Bu rezilliğe artık dur diyelim, enflasyonun başına Berat Albayrak Ağabeyimizi atayalım, fiyatını artırmak isteyen her üretici ya da emekçi gitsin ondan müsaade alsın. Taksim Meydanı’nda fahiş fiyat uygulayan üç tüccarı sallandıralım, halk rahata ersin.
Türkiye’nin enflasyonla çaba etmeye hiç niyeti yok, zira acılı bir efordur. Son Enflasyon Raporu’na kadar, TCMB’nin misyonunu ciddiye aldığını, trend enflasyonda kayda kıymet ve herkesi ikna edecek ölçüde gerileme gözleninceye kadar sıkı para siyasetinden taviz vermeyeceğini düşünüyordum. Heyhat, yeniden yanılmışım. TCMB 2025 yıl sonu TÜFE maksadını üst revize ederek, havlu attı.
Evet, TCMB açıkça söylemese de Aralık’ta birinci faiz indirimine artık ben de inanıyorum. Şayet bu gerçekleşirse, TCMB’nin Fatih Karahan periyodunda itinayla inşa etmeye çalıştığı kredibilitenin bir günde buharlaşacağını da söylerim size. Zira, halk enflasyonu düşeceğine inanmıyor. İktisat Eylül’de yine hızlanmaya başlarken, sene başı minimum fiyat ve maaş-ücret artırımları enflasyona ivme kazandıracak.
Halkımızın enflasyonun düşeceğine inanmadığının somut delili, şahsen TCMB ve TUIK tarafından aylık olarak düzenlenen özel kesim ve hane halkı enflasyon beklenti anketi. Şöyle bir göz atalım: Ekimde 12 ay sonrası yıllık enflasyon beklentileri gerçek kesim için 1,6 puan düşerek yüzde 49,5 düzeyine ve hanehalkı için 4,4 puan gerileyerek yüzde 67,2 düzeyine indi.
Tamam, beklentiler geriliyor, lakin düzey TCMB’in 2025 maksadının 2-3 misli üstünde. Üstelik argümana giriyorum, sene başı artırımları açıklansın, bu beklentiler tekrar yükselecek. Hala kulislerde en çok konuşulan yılbaşı artırım oranı %30-32.5 bandında. Bu kadar yüksek artırımın çabucak harcamaya, akabinde da enflasyona dönüşeceğini görmek için ekonomist olmaya gerek yok.
Ek olarak, geçen hafta sunum yaptığım İsviçre Ticaret Odası toplantısında, benden evvel konuşan bir danışmanlık şirketinin anketine nazaran, özel kesim çalışanlarına %44-55 ortası artırıma hazırlanıyor. Görüntüyü yanlışsız okuyalım: Ocak-Şubat aylarında iktisada tonla para girecek ve herşeyin fiyatı artacak. Herşeyin fiyatı artınca da, maliyetleri artmasa da hizmet kesimi esnafı da artırım yapacak.
TCMB bu durumun farkında da, onlara nazaran iktisatta atıl kapasite arttığı için, harcamaların tesiri fiyatlardan çok gerçek çıktıda görülecek, yani atıl kapasite eriyecek. Bu da bir hayal. İktisatta atıl kapasite sanılandan daha az, ve 2025 başında da kapanır. Bakalım, Eylül dataları iktisat hakkında ne söylüyor bize:
Eylül sanayi üretim verisi eksi çıktı, fakat mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış veri A/A %1,6 artış gösterdi. (Ağustos 2024: %-1,6, Eylül 2023: %-0,5) Böylelikle üçüncü çeyrekte ortalama üretim artışı %+0,1 düzeyinde gerçekleşti (1Ç: %+0,8, 2Ç: %-1,9). Ayrıntılara baktığımızda, imalat sanayi başta tüm dalların yükselişe katıldığını görüyoruz. Sanayi üretiminde toparlanma Ekim’de de devam edecek. Sanayi üretimi ile yüksek doğrusal korelasyon sergileyen RSGE ve İSO- S&P Global PMI Ekim’de (50’nin altında kalmış, fakat) A/A yükseliş rapor etmişlerdi.
Ekonominin talep tarafında ise perakende satışlar ve ticaret hacim endeksi Eylül ayında sırasıyla %3.2 ve %2.3 arttı. TUIK ve BloombergHT tarafından derlenen tüketici inanç endeksleri Ekim’de A/A yükseliş gösterdiğine nazaran, talep tarafında canlılık kış aylarına kadar sürecek.
TUIK’e nazaran, Türkiye’de istihdam edilenlerin sayısı, eylülde aylık bazda 95 bin kişi artarak 32 milyon 823 bin oldu. Daha da değerlisi, geniş kapsamlı işsizlikte de kayda kıymet bir gerileme gördük: Geniş tarifli işsizlik olarak nitelenen atıl işgücü oranı bir evvelki aya nazaran 1,7 puan azalarak yüzde 25,6 oldu.
Bir öbür deyişle, mütevazi ölçekte de olsa, istihdam da iç talebe takviye veriyor. İç talebi destekleyen bir öge da bütçeden halkın cebine akan gelirler olacak.
Perakende satışların sanayi üretiminden daha süratli büyümesi enflasyon için makûs haber, zira güçlü talebi gören üreticiler kar marjlarını düşürmek için hiç bir uğraş sarfetmeyecek.
“Parasal sıkılaştırmanın birikimli etkisinin” artık iç talebi frenlemede hiç bir tesiri kalmadığını Ekim konut satışlarının patlamasından da gözleyebiliriz:
“Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) her ay yayımladığı Konut İstatistikleri bilgilerine nazaran Türkiye genelinde 2024 Ekim ayında, geçtiğimiz yılın birebir ayına nazaran %76,1 artışla, bir evvelki aya nazaran ise %17,2 yükselişle 165.138 adet konut satıldı. 2024 Ekim ayında, İstanbul’da 24.812 adet konut satışı gerçekleşirken toplam satışlar içindeki hissesi %15,0 oldu. Ankara %9,2’lik hisseyle ikinci, İzmir %5,2’lik hisseyle üçüncü sırada yer aldı. Birinci 3 vilayet, ülkedeki toplam konut satışlarının %30’ine konut sahipliği yapıyor. En az konutun satıldığı vilayet 76 konut ile Hakkari oldu.
İpotekli konut satışları 2024 Ekim ayında 21.095 adet gerçekleşerek geçtiğimiz yılın birebir ayına nazaran %278 artış, bir evvelki aya nazaran %33 yükseliş gösterdi. Başka konut satışları 2024 Ekim ayında 144.043 adet gerçekleşerek geçtiğimiz yılın birebir ayına nazaran %63 artış, bir evvelki aya nazaran %15 yükseliş gösterdi. İpotekli satışların toplam satışlar içindeki hissesi %13 ve öbür konut satışlarının hissesi %87 olarak gerçekleşti.
Yüksek faizlere karşın konut satışlarının Y/Y %11.9 artması para siyasetinin talebi frenlemekte tesirli olmadığının bir ispatı daha. Yani, vatandaş faiz hassasiyetini kaybetmek üzere, Fatih Abi!
Bu başla enflasyon düşmez. Naçiz iddiam, 2025 TÜFE %30’un altına düşmez, %35’e kadar da çıkabilir. TCMB’nin enflasyonla gayrette tek silahı güçlü TL siyaseti. 2025 yılı boyunca da TL’nin enflasyondan çok daha yavaş bedel kaybettiğini göreceğiz. Hey, enseyi karartmayın, tahminen de bahtımız yaver sarfiyat de, Brent $40/varile düşer.
