Enflasyonun nedeni asgari ücret mi, kar hırsı mı?
Dr Osman Berke Duvan, tüm ekonomistlerin hararetle tartıştığı mevzuyu ekonometrik olarak araştırdı. Enflasyonun en önemli nedeni fiyat artırımları mı, yoksa şirketlerin genişleyen kar marjı mı? Dr Duvan’ın bulguları şöyle:
Türkiye’de minimum fiyatlara 2025’te beklenen enflasyona nazaran artırım yapılmasının tartışıldığı şu günlerde, fiyatların mi yoksa kârların mı enflasyon için daha bariz bir öncü gösterge olabileceğini incelediğim “Türkiye’de Şirket Kârları ve Enflasyon: Adam Smith Haklı mı?” isimli makalem Milletlerarası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi’nin son sayısında (Ekim) yayımlandı. Çalışmanın bulgularını özetleyecek olursak:
👉Türkiye’de son çeyrek yüzyılda “yurtiçi enflasyon” yüzde 22,9 olurken, bu enflasyona en yüksek katkıyı “birim kâr” yapmıştır. Bu devirde ortalama enflasyona “birim kâr” katkısının 14,1; “birim işgücü maliyeti” katkısının 6,3; “birim vergi” katkısının 2,5 puan olduğu tespit edilmiştir.
👉Çalışmada ünite kâr ve ünite işgücü maliyetlerindeki artışlarla yurtiçi enflasyon ortasındaki ilginin derece ve istikametini anlayabilmek gayesiyle korelasyon tahliline başvurulmuştur. Bulgular; Türkiye’de yurtiçi enflasyonla “birim kâr” ve “birim işgücü maliyeti” artışları ortasında güçlü ve olumlu bir korelasyon bulunduğuna işaret etmektedir. Bununla bir arada yurtiçi enflasyonun ünite kâr artışıyla ilgisi, yurtiçi enflasyonun ünite işgücü maliyetindeki artışlarla bağlantısından daha kuvvetlidir.
👉Çalışmada ünite kâr artışının mevcut pahası ile yurtiçi enflasyonun üç çeyrek sonrasına kadar olan kıymetleri ortasındaki korelasyon epey yüksek bulunmuştur. Bu, ünite kâr artışının yurtiçi enflasyon için “öncü gösterge” olduğuna işaret etmektedir. Birebir biçimde yurtiçi enflasyonun son iki çeyrekteki geçmiş bedelleri mevcut ünite kâr artışıyla yüksek korelasyona sahiptir. Bu iki taraflı olumlu ve güçlü bağlantı Türkiye’de bir “kâr-fiyat spirali” dinamiğinin daha çok sorgulanması için değerli bir ipucu sunmaktadır.
👉Türkiye’de yurtiçi enflasyonla ünite işgücü maliyeti ortasında da güçlü ve müspet bir bağlantı bulunmakla bir arada enflasyonun geçmiş bedellerinin ünite işgücü maliyeti üzerinde daha bariz tesire sahip olduğu anlaşılmıştır. Enflasyonun geçmiş dört çeyreği kapsayan bedelleri ile mevcut ünite iş gücü maliyetinin artışı ortasında kuvvetli bir korelasyon gözlenmiştir. Buna rağmen mevcut ünite işgücü maliyeti yalnızca bir çeyrek sonrası yurtiçi enflasyonla kuvvetli bir korelasyona sahiptir. Bu da geçmiş enflasyon bedellerinin mevcut ünite iş gücü maliyeti için daha güçlü bir öncü gösterge olduğuna işaret etmektedir.
👉Bulgular Türkiye’de enflasyonu tetikleyen rastgele bir şokun (TL’de paha kaybı, global emtia fiyatlarında artış vb.) şirketlerin fiyatlama davranışlarını bozduğunu ya da kârlarını korumak isteyen şirketler kesitini harekete geçirdiğini, şirketlerin ünite kârlılığındaki artışın ise enflasyonu tekrar beslediğini düşündürtmektedir. Ücretlilerin gerçek fiyat ve maaşlarını müdafaa uğraşları ise lakin enflasyonun sıçramasından sonra ortaya çıkmaktadır. Bu, iktisat yazınında çokça tartışılan “çatışma mekanizması” dinamiğinin Türkiye’de de geçerli olabileceğini düşündürtmektedir.
Dr Osman Berke Duvan Linked-In paylaşımı, müsaadesiyle yayınlandı
