Çetin Ünsalan: Ciro erimiş, kârı sorma
Bir iktisatta, anlatıldığı üzere her şeyin yolunda olmasının yolu, öncelikle orada gerçekçi yaklaşımların olmasından geçer. Mehmet Şimşek’in tabiriyle rasyonaliteye de bilgilerinizle yüzleşmeden geçemezsiniz.
Bunun en açık gerçeği, insanların gelirleriyle masrafları ortasında açılan makas ve daralan iç piyasa olayında yaşanıyor. Bu ülkede beşerler her hafta daha az gramaja daha çok para ödemek zorunda kalan, sonra da dönüp ‘çok tüketiyorsun’ suçlamasına muhatap kalan bir fotoğrafın içinde ömür gayreti veriyorlar.
Durum vatandaş nezdinde bu formda de, gerçek kesimde farklı mı? Evvel yüzde 120’den yüzde 28’lere düşürülen bir üretici enflasyonu yarattılar. Olağan koşullarda bu düşüşün, tüketici enflasyonunu patlaması lazım. Fakat bahtın cilvesine bakın ki, o da 90’lı düzeylerden yüzde 38’e düştü.
Yani neredeyse 100 puan hokus pokus ile yok edildi. Pekala bir üretici maliyetini fiyatlarına tam manasıyla yansıtamıyorsa ne olur? Sermaye olarak erimeye başlar. Firmasını ayakta tutmak için, hesapsızca borçlanır.
Bu kadar kur riskinin olduğu bir ülkede gerçek bölümün döviz borçlarının artması da aslında bunun sağlamasını bize veriyor. Lakin iş burada da bitmiyor. İhracat gelirlerini TL’ye park etme mecburiliği da getirilmedi mi? Hatta reeskont krediler için kural da koşulmadı mı?
İlk baştaki duruma nazaran iyileştirmeler yapılsa da, iş işten geçti ve çok borç yükü, kura müdahaleye güvenerek coşkulanmaya başladı. Kuru sabit tutmak için ne yapıldı? TL yakılıp, düşük kurdan rezerve para toplandı.
Peki toplanan paranın rahmeti var mı? Bir kalemde 30 milyar dolar gidiyorsa ve harikulâde durumlarda yalnızca vaziyeti kurtarmayı sağlıyorsa, yalnızca öteye maliyet atıyorsunuz demektir. Özgür kur rejiminde kuru da sabitlediniz. Ne oldu?
Üretip ihracat yapanlar rekabet edemez duruma düşerek, ikinci bir erimeyi rekabet edememe gerçeğiyle birlikte yaşamaya başladılar. Sonra da haberler yapıldı, ihracatçı kurun artmasını istiyor.
Hayır artmasını değil, bedeline gelmesini talep ediyorlar. Yalnızca açıklanan ve kimsenin inanmadığı enflasyon kadar fark koysanız, ABD enflasyonunu da bundan düşseniz, sene sonu beklenti sayılarının çok üzerinde sayıları daha bugünden görmemiz gerekiyor. Elbette o da enflasyon sayınız gerçekse…
Reel dalda, yani ülkenin ticaret ve üretim dinamiklerinde çok büyük meseleler var fakat, tıpkı vatandaşın durumunu umursamadığı üzere, iktisat idaresi bunu da kıymetsiz görüyor. Kelamda değil ancak özde. Vergini ver, fazla da yakınma…
Sorunu o kadar yok sayıyorlar ki, düşünce yaşayan firmaların bilançolarından oluşan borsa coşuyor, kapasitenin düştüğü ülkede işsizlik azalıyor. Bir sinema repliği vardı. Palavrası büyük söyleyeceksin ki, inanan çok olsun.
Tüm bunlar da sizi tatmin etmediyse, son açıklanan datalar üzerinden durumu anlatayım. Piyasa iştirakçileri anketine nazaran enflasyon beklentisi 24,55’ten 25,56’ya çıktı. Enflasyon beklentisi arttı diye ortalığı yıktılar.
Yahu siz 38’e inanıyor musunuz da ortadaki bir puandan beklenti okuyorsunuz? Elbette kimse bunu sormadı. İkinci bir bilgi perakende satışlar yedi ayın en düşük yıllık artışı olarak önümüze geldi. Ancak sorarsanız hala talep direniyor.
Yetmedi mi? Daha net konuşalım. 2025 yılı Şubat ayında toplam ciro yıllık yüzde 32 arttı. Artanın kâr değil ciro olduğunun altını çizerim. Fiyatlar yükselirse bu da doğal sonuç. Pekala Şubat 2025’te enflasyon yıllık kaç? Düşmüş haliyle yüzde 39,05. Tüm sayılara inansanız bile enflasyona yenilmiş bir ciro gerçeği var. Bu da erimeyi herkesin gözüne sokuyor. Kâr mı; onu hiç sorma…
[email protected]
