FÖŞ yazdı:  “Mutlak buhtan”ın ötesi ekonomik buhran mı?

Türkiye siyaseti açısından sahiden tarihi bir haftaya giriyoruz.  Bugün Ankara’da bir mahkeme, CHP’nin bir evvelki kurultayında usulsüzlük yapılıp yapılmadığına dair davacı ve davalıların argümanlarını dinleyecek. Aşağıda ele aldığım ve gerçekleşme mümkünlüğü %60 olarak görülen makus senaryolarda, Erdoğan CHP’ye neredeyse ölümcül bir darbe indirmiş olacak; bu da rekabetçi demokrasinin sonu manasına gelir. Berbat senaryolarda, önce  resesyon sonra kış aylarında döviz şoku gündeme gelebilir.

Bu dava tıpkı vakitte CHP’nin cumhurbaşkanı adayları Ekrem İmamoğlu, Mansur Yavaş ve Özgür Özel açısından da büyük değer taşıyor; zira bu isimlerin adaylıkları engellenebilir ve bu da Erdoğan’ın tekrar seçilme talihini önemli biçimde artırabilir.

Erdoğan açından  büyük risk ise “mutlak buhtan”ın ekonomik buhrana yol  açması. Muhalefete yakın duran ekonomistlerin öne sürdüğü bu savı mahkemenin alabileceği kararlarla harmanladım.  Evet, Kemal Kılıçdaroğlu’nun misyona dönmesi ve/ya partiye kayyum heyeti atanması çabucak değil, lakin yıl sonuna gerçek ekonomik krize neden olabilir.

Ekonomi yavaşlıyor lakin hala güçlü

Önce karar öncesi, iktisadın nabzını tutalım:  Adının kullanılmasını istemeyen lakin çok güvendiğin bir uzmana nazaran:  “Tüketici inancı hariç tüm göstergeler ikinci çeyreğin birinciden daha zayıf olduğunu ortaya koyuyor. Bununla birlikte, kötüleşme çok dramatik değil. Nisan ayının tamamı ve Mayıs’ın kısmen açıklanmış bilgilerine dayanarak ikinci çeyrekte sıralı (çeyrekten çeyreğe) %1 civarında bir büyüme hesaplanıyor.

Öte yanda, şu anda nowcast modeline dahil edilmeyen Temmuz dataları, derin bir inanç şoku tetikleyerek resesyon/kur şokunu gündeme taşıyabilir.

İmamoğlu’nun tevkif edilmesinde bu yana döviz rezervleri fakat kısmen toparlandı, üstelik Temmuz’a geldik ki, özel daldan TCMB kasasına döviz akıyor olması lazım.  Halbuki : “Rezervler, 20 Haziran haftasında düştü ve günlük bilgilerin de işaret ettiği üzere, geçen haftanın 4 günü boyunca bu eğilim devam etti. Orta Doğu’daki tansiyonun başladığı ve CHP davasının gündem girdiği  son 9 gün boyunca, brüt ve net rezervlerdeki kümülatif düşüş sırasıyla yaklaşık 2,7 milyar dolar ve 4,5 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Bunun değerli bir kısmı altın rezervlerinin değerlemesinden kaynaklanıyor olabilir.

Gelelim enflasyon cephesine:  Koç Ü ve TCMB sektörel anketleri enflasyon beklentilerinin genel olarak yüksek düzeylerde seyrettiği fakat makul bir yavaşlama eğilimi sinyali verdiği konusunda hemfikir. Hanehalkı ve gerçek dalın beklentileri ortasında kimi nüanslar bulunuyor. Gerçek dal temsilcileri, makroekonomik siyasetlerin ve kur istikrarının tesiriyle daha temkinli bir optimistlik taşıyor olabilir, lakin onların dahi 12 ay sonrası enflasyon öngörüsü ankete nazaran 35-40% arsında!

Bu girizgahın akabinde dönelim mutlak buhtan davasına:

Mahkemenin önünde dört seçenek var ve bunları aşağıda Erdoğan açısından risk-getiri profiliyle birlikte tartışacağım.

Senaryo 1: Sanıkların beraati yahut mahkemenin çekilmesi  (Olasılık: %10)

Türkiye siyasetinin birinci kuralı: Beklenmeyeni bekle. CHP’yi en zayıf yerinden yakalamışken Erdoğan neden mahkemeye beraat ettirsin? Üç kıymetli nedeni var:

• Hukuki argüman: Birçok saygın anayasa hukukçusu ile birlikte Yüksek Seçim Kurulu’ndaki (YSK) AKP temsilcilerinden Recep Özel (Özgür Özel ile bir ilgisi yok), bu tür parti içi ihtilafların sadece YSK tarafından çözümlenebileceğini, mahkemelerin yetkili olmadığını ve maddede kurultayın “yok kararında sayılması”na ait bir düzenleme bulunmadığını savunuyor. Yani yargıçlar bu topu YSK’ya atmak üzere davadan çekilebilir.
• Bahçeli tesiri: Bahçeli’nin de katkısıyla Erdoğan, CHP’yi öldürmenin tıpkı vakitte barış sürecini de öldürmek manasına geldiğini ve bu nedenle ileride erken seçim kararı alınması üzere bahislerde CHP’nin işbirliğine muhtaçlık duyabileceğini son dakikada fark edebilir. Ek olarak, şu ana kadar AKP-MHP ittifakı TBMM’de 360 sandalye sayısına ulaşmak için milletvekili transferi yapamadı. Tersine, DEVA Partisi’nden iki vekil istifa ederek muhtemelen CHP’ye geçiyor.
• Ekonomiye tesiri: Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Akçay ve Hazine Bakanı Mehmet Şimşek, CHP’ye yönelik sert bir hücumun itimat kaybı yaratacağını, bunun da yılın en kıymetli periyodunda (turizm gelirleri) ekonomik performansı olumsuz etkileyerek Erdoğan’ın seçilme talihine ziyan vereceğini kendisine anlatabilir.

Senaryo 2: Mahkeme kararını sonbahara erteleyebilir (Olasılık: %30)

Bu senaryonun Erdoğan’a sağladığı çeşitli avantajlar var:

• Olumsuz bir kararın yaratacağı inanç şoku ötelenir, böylelikle Merkez Bankası Temmuz ayında faiz indirebilir, yabancı sermaye girişleri ve döviz mevduatlarının TL’ye dönüşü hızlanabilir.
• Özel’in İmamoğlu takviyeli mitingleri yavaş yavaş ivme kaybediyor ve yaz aylarında halk ilgisini kaybedebilir. Erdoğan daha sakin sokaklar, düşen enflasyon ve güçlü rezervlerle sonbahar-kış aylarında saldırıyı yenbileyebilir.
• Bu ortada barış sürecine odaklanabilir. PKK’nın silah bırakmamak için mazereti kalmaz. Ankara kulislerinde Erdoğan’ın, Trump’ın Suriye’den Amerikan askerlerini çekmesini beklediği, bunun da Türkiye’nin Suriye Kürtleri üzerindeki yaptırım gücünü artıracağı konuşuluyor.
• Son olarak, CHP’ye barış karşılığında anayasa sürecine iştiraki teklif edebilir. Özel, İmamoğlu hür bırakılmadıkça görüşmelere katılmayı reddediyor ancak partisinin bütünlüğünü korumak için taviz verebilir.

Dezavantajı, yaz boyunca Kılıçdaroğlu’nun mahkeme kararıyla CHP’ye dönme fikrinden vazgeçebileceği ve böylece parti içi iktidar gayretinin sona erebileceği.

Senaryo 3: Kılıçdaroğlu yine genel lider olur (Olasılık: %35 civarı)

Senaryo 3 ve 4 toplamda %60 mümkünlük taşıyor ve bu senaryo biraz daha yüksek ihtimalle öne çıkıyor. Lakin bu karardan sonraki süreç o kadar karmaşık ve örneksiz ki, net mümkünlük atamak güç.

• Bu senaryonun gerçekleşme ihtimali arttı zira tabanın baskısına karşın Kılıçdaroğlu, yine genel başkanlığa dönmeye istekli görünüyor. Muteber muhalif gazeteci Hürmet Öztürk’e nazaran Kılıçdaroğlu, “bir yıl ila bir buçuk yıl” bu vazifede kalmayı ve sonra yeni bir kurultaya gitmeyi planlıyor.
• Erdoğan için öteki avantajlar da var: Kılıçdaroğlu, İmamoğlu takviyeli mitinglere gerek olmadığını ve sürecin mahkemeye bırakılması gerektiğini söylemiş. Ayrıyeten yeni anayasaya karşı olmadığını da belirtmiş.

Ancak bu senaryoda Erdoğan’ın önemli dezavantajları da var:

• Kılıçdaroğlu, misyonu kabul eder lakin kısa müddet sonra büyük baskı altında kurultay kararı alabilir ve bu kurultayda neredeyse kesin olarak kaybeder.
• Parti tüzüğüne nazaran, delegelerin beşte birinin imzalayacağı bir dilekçe, 45 gün içinde fevkalâde kurultay yapılmasını zarurî kılar. Kurultaya katılan delegelerin %50 + 1’iyle genel başkan seçimi kararı alınırsa Kılıçdaroğlu koltuğu bırakmak zorunda kalır, bu da Özel-İmamoğlu grubuna moral ve ivme kazandırır.

Senaryo 4: Kayyum atanır (Olasılık: %25 civarı)

Konuyu derinlemesine araştırdığımızda, mahkemenin kayyum heyetini tarafların önerdiği CHP’liler ortasından seçmesi gerektiği anlaşılıyor. Mahkeme bu kurala sadık kalırsa, Erdoğan’ın kayyum heyeti üzerinde tesiri hudutlu olur.

Bu kararın Erdoğan açısından kıymetli bir faydası daha olabilir.  “Legalist” bir parti olan CHP, aleyhe kararı temyize götürecek ve muhtemelen mahkemeden derhal yürütmeyi durdurma kararı talep edecek. Mahkeme bu isteği redderse, dava en üst mahkemede karara bağlanıncaya kadar kayyum heyeti CHP’yi yönetebilir. Baskın seçimdneeçekinen Özel ve grubu Muharrem İnce’nin Memleket Partisi’ne gçer. Bu sürecin seçmen ortasında baş karışıklığı yaratıp, anket dayanağının kararsızlar lehine düşmesi mümkünlüğü mevcut.

Benim açımdan bu senaryonun en makûs yanı kayyumun ne yapacağı ve ne vakit yapacağının net olamaması. Kimi uzmanlar heyetin 30-45 gün içinde yeni kurultayı toplaması gerektiğini savunuyor. Başkaları ise sürecin ilçe kongrelerinden başlayıp tüm delegelerin tekrar seçilmesi  gerektiğini, bunun da aylar, tahminen bir yılı bulabileceğini belirtiyor.

İlk sonuç kısa vadeli bir CHP krizi manasına gelir ve bu Erdoğan’ın işine gelmez. İkinci ihtimal ise bir yıl sürecek bir delege savaşını tetikler ve Erdoğan bu kaosu kullanarak baskın seçim kararı alabilir; zira kayyumla yönetilen bir parti seçimlere giremez.

Erdoğan için en büyük riskler aslında açık: Kayyum kararı, muhalefetin Özel-İmamoğlu ekseninde birleşmesini ve ülke genelinde, yaz sıcağına karşın dinmeyecek protestoları tetikleyebilir.

Ayrıca bu karar yaz aylarında yine dövizleşmeye yol açabilir ve bu da Merkez Bankası’nın faiz indirim planlarını erteleyebilir. Bu ihtimal, İmamoğlu’nun tutuklanması sonrası yaşananlarla da örtüşüyor.

Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir fark var: İmamoğlu’nun tutuklanması büsbütün beklenmedik bir olaydı ve Erdoğan’ın CHP’ye yönelik ne kadar ileri gidebileceğini gözler önüne serdi. Mahkeme kararı ise çok evvelden aşikardı. Tahminen de kararın yaratacağı şokun büyüklüğünü belirleyecek olan, kararın kendisi değil, sonrasında yaşanacak toplumsal reaksiyonlar olacak.

Yada, yatırımcılar ve mevduat sahipleri, tahminen de bu tiyatronun tamamını okuyarak şu sonuca varabilir: CHP’ye kayyum atanırsa, sıradaki amaç Mansur Yavaş ve Özgür Özel olur. Yani bu yalnızca tekil bir şok değil, uzun sürecek bir belirsizlik periyodunun başlangıcıdır.

Bu algı yatırımcıların güçlü TL, TL-DTH getiri makası üzere teknik önceliklerinin önüne geçerse, yaşanacak olan şey birkaç ay içinde atlatılacak bir inanç şoku değil; siyasi belirsizlik altında yavaş yavaş çöken bir iktisat, artan dövizleşme, ortodoks siyasetlere olan itimadın sarsılması ve şirketlerin yatırım iştahının büsbütün yok olması olur.

Reisi’me  duyurulur.

Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Raporlarımız kurumsal müşterilere yöneliktir. Abonelik fiyatlıdır. Şartları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]