Trump-Xi Telefon Görüşmesiyle Ticaret Ateşkesi Yeniden Devrede, Ancak Tedarik Zinciri Savaşı Sürüyor
ABD ile Çin ortasındaki gergin ticaret alakaları, başkanlar seviyesindeki kritik telefon görüşmesiyle süreksiz olarak yumuşasa da, tedarik zinciri savaşı sürat kesmeden devam ediyor.
ABD Başkanı Donald Trump, uzun süredir beklediği Çin lideri Şi Cinping ile yaptığı telefon görüşmesiyle ticaret müzakerelerinin yine başladığını duyurdu. Fakat 90 dakikalık bu temas, iki taraf ortasında esaslı uyuşmazlıkların tahlili için somut bir yol haritası sunmadı.
Nadir Toprak Elementleri Krizi ve ABD’nin Endişesi
Görüşmeden evvelki haftalarda ABD’li yetkililer, Çin’i az toprak elementleri ihracatını kolaylaştırma kelamından geri adım atmakla suçluyordu. Bu mineraller, elektronik, savunma ve yeşil güç üzere birçok kesimde kritik kıymete sahip. Çin ise, Mayıs ayında Cenevre’de verilen kelamların ciddiyetle yerine getirildiğini savunuyor.
Fudan Üniversitesi Amerika Araştırmaları Merkezi Yöneticisi Wu Xinbo, ihracat lisanslarının onay müddetinin kurallara nazaran 45 iş günü sürebileceğine dikkat çekerek, “Hukuken ihraç edebilirim derim, ancak süreci hızlandırmak ya da yavaşlatmak elimde,” sözlerini kullandı.
Şi: Kurallara Uyuyoruz, Lakin Sürat Bizde
Şi Cinping’in değerlendirmesi, ABD tarafının suçlamalarını yalanladı. Çin tarafı, teknik olarak kurallara uygun davrandığını belirtirken, ihracat müsaadelerinin verilme suratının iki ülke ortasındaki genel ilgilere bağlı olarak değişebileceği iletisini verdi.
Görüşme sonrası ABD tarafında optimistlik hakimdi. Trump, az toprak elementleri krizinin “çözüldüğünü” ilan etti. Lakin uzmanlar, Çin’in bu alandaki hakimiyetinin ABD için hala önemli bir kaldıraç olduğunu vurguluyor.
Bucknell Üniversitesi Çin Enstitüsü Yöneticisi Zhiqun Zhu, “Çin’in elindeki az toprak kartı, bu ticaret savaşındaki en tesirli kozlardan biri,” diyerek durumu özetledi.
Çin, Çip Savaşında Geri Kalmamak İçin Baskı Kuruyor
Çinli akademisyenler, Pekin’in az topraklar konusundaki kozunu, ABD’nin ileri teknoloji çipler üzerindeki ihracat denetimlerini gevşetmesi için kullanması gerektiğini savunuyor. Çin, yüksek teknoloji çiplerde global önder değil, lakin ABD’nin bu alandaki baskısı, Çin’in teknolojik gelişiminin önünde önemli bir engel.
Trump, görüşmenin ardından Ticaret Bakanı Howard Lutnick’in, Hazine Bakanı Scott Bessent ve Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer ile birlikte bir sonraki müzakere cinsine katılacağını açıkladı. Gözlemcilere nazaran, ABD’nin ihracat denetimlerini müzakereye açması, Çin için değerli bir kazanım olabilir.
Kontroller Gevşetilir mi? Güç Gözüküyor
Yine de uzmanlar, Trump’ın danışman takımında Çin tersi isimlerin tesirli olduğunu ve bilhassa çipler konusunda geri adım atmanın Washington’da kolay kabul edilmeyeceğini belirtiyor.
Stimson Center Çin Programı Yöneticisi Yun Sun, “Lutnick’in masada olması, ABD’nin taviz vereceği manasına gelmez,” diyerek beklentilerin sonlu tutulması gerektiğini tabir etti. Sun ayrıyeten, önümüzdeki periyotta yeni tansiyonların kaçınılmaz olduğunu, tarafların adeta “üç adım ileri, iki adım geri” bir ritimle ilerlediğini vurguladı.
Farklı Yaklaşımlar: Trump Ticaret, Şi Güvenlik Odaklı
Trump görüşmeye büyük değer atfederken, Çin tarafı görüşmenin kapsamını daha geniş tuttu. Trump, Truth Social hesabında “görüşme neredeyse büsbütün ticaret odaklıydı” derken, Çin tarafından yapılan açıklamada, Tayvan ve Çinli öğrenci vizeleri üzere daha geniş sorunlar öne çıkarıldı.
Şi, ABD’yi Tayvan konusunda dikkatli olmaya çağırdı ve “Tayvan bağımsızlıkçılarının iki ülkeyi çatışma ve hatta savaşa sürüklemesine müsaade verilmemeli” bildirisini net biçimde verdi.
Hong Kong Üniversitesi’nden Brian Wong, “Trump rekabeti ticaret fazlası/eksisi seviyesinde görürken, Şi ülkenin toprak bütünlüğünü ekonomik çıkarların önüne koyuyor,” diyerek iki başkan ortasındaki temel bakış farkını özetledi.
Tayvan ve Vizeler: Bağlantılarda Yeni Kriz Başlıkları
ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth’in geçen hafta yaptığı açıklamada, Çin’in Tayvan’a karşı “yakın tehdit” oluşturduğunu söylemesi, Pekin’de önemli kaygı yarattı. Reuters da, ABD’nin Tayvan’a silah satışlarını artırmayı planladığını ve Trump’ın birinci periyodunu aşacak düzeyde yeni teslimatlar yapmayı hedeflediğini yazdı.
Bir başka hassas husus ise Çinli öğrencilere yönelik vizeler. Dışişleri Bakanı Marco Rubio’nun “vizeleri agresif biçimde iptal etme” planı Çin’de reaksiyonla karşılandı. Trump, görüşme sonrası “Çinli öğrenciler burada memnuniyetle karşılanıyor. Hiç sorun yok,” diyerek yumuşatıcı iletiler verdi.
Ancak Çin tarafı bu hususta da Trump’a açık ileti verdi. Şi, önderlerin “doğru rotayı belirlemesi” gerektiğini ve Trump’ın takımındaki kimi şahısların ikili bağlantıları sabote etmeye çalıştığını ima etti.
Sonuç: Ateşkes Var, Lakin Savaş Bitmedi
Trump ile Şi ortasındaki bu son görüşme, iki ülke ortasındaki tansiyonları süreksiz olarak yumuşattı. Lakin derin yapısal farklılıklar, bilhassa teknoloji ve güvenlik alanlarında, sorunun basitçe çözülemeyeceğini bir sefer daha ortaya koydu.
Tedarik zincirleri üzerindeki savaş tüm süratiyle sürerken, bu kırılgan istikrar daha pek çok kere sarsılacak üzere görünüyor.
Kaynak: CNN International
Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Abonelik fiyatlıdır. Şartları öğrenmek için bize e-mail atın: [email protected]
