Çin ve Rusya’dan Küresel Düzen İçin Ortak Mesaj
Moskova’daki 80. Zafer Bayramı kutlamalarına katılmak üzere 7-10 Mayıs tarihleri ortasında Rusya’ya resmi ziyarette bulunan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in temasları, İkinci Dünya Savaşı mirasının yanı sıra iki ülke ortasındaki stratejik paydaşlığın aktüel dinamiklerine de ışık tutmaktadır.
Ziyaret kapsamında Çin-Rusya bağlarının ulaştığı “emsalsiz seviye” vurgulanırken, taraflar ortası iş birliğinin memleketler arası tertibe dair yeni bir yaklaşım ortaya koyduğu belirtilmektedir.
İkinci Dünya Savaşı Mirasına Vurgu
İki ülke, 20. yüzyılın ikinci yarısının memleketler arası mimarisini belirleyen en kritik dönüm noktasının, Avrupa’da Sovyetler Birliği, Asya’da ise Çin tarafından yürütülen direnişle formlandığı kanaatini paylaşmaktadır. Batılı etraflarda savaşın sonucunu küçümseyen yahut revize etmeye yönelik teşebbüslerin arttığına dikkat çekilmekte; bu eğilimin, ırkçı ve saldırgan ideolojilerin yine canlanmasına yer hazırladığına işaret edilmektedir.
Şi Cinping’in Kızıl Meydan’daki merasimlerde yer alması, “insanlığın II. Dünya Savaşı’nda savunduğu barış, haysiyet ve ilerleme prensiplerinin korunmasına” yönelik kararlılığın somut göstergesi olarak bedellendirilmektedir. Rusya Savunma ve Dış Politika Konseyi Başkanlık Kurulu Lideri Fyodor Lukyanov, iki ülkenin yeni memleketler arası arenada “ilkelerin muhafızı” rolünü üstlendiğini vurgulamaktadır.
Stratejik Paydaşlığın Ekonomik Boyutu
Şi Cinping ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in geçtiğimiz yıl içerisinde üç defa bir ortaya gelmesinin akabinde, 2024 sonunda ikili ticaret hacminin 244 milyar doları aşması dikkat çekmiştir. Böylelikle Çin, 15 yıldır aralıksız formda Rusya’nın en büyük ticaret ortağı pozisyonunu korumaktadır.
Söz konusu artışın “organik ve karşılıklı çıkara dayalı” olduğu, önderler ortasındaki ferdî temasların bu ivmeyi güçlendirdiği tabir edilmektedir. Washington idaresinin global ticarette tarife silahını sık kullanması, memleketler arası ekonomik nizamın temellerini zedeleyen bir öge olarak görülmekte; Çin ve Rusya’nın güçlü ekonomik yapıları sayesinde bu baskılara direnç gösterdiği belirtilmektedir.
Beyaz Saray’ın “başkalarını kendi çıkarlarına boyun eğdirmeye” dönük gümrük siyasetlerinin uzun vadede bumerang tesiri yaratacağı, ABD’nin böylelikle gelişme momentumunu yitireceği düşünülmektedir.
Pekin ve Moskova’nın, “parçalanma yerine bütünleşme” unsuruyla, güç, yüksek teknoloji ve hudut ötesi altyapı projeleri dâhil olmak üzere yeni alanlarda ek potansiyeli hayata geçirmeye hazırlandığı aktarılmaktadır.
Yeni Milletlerarası İlgiler Paradigması
Pekin’in Nisan ayında Moskova’ya düzenlediği ziyarette, Çin Komünist Partisi Politbüro üyesi ve Dışişleri Bakanı Wang Yi tarafından üç temel prensip lisana getirilmiştir: “ebedi dostluk ve asla düşman olmama”, “eşitlik ile kazan-kazan iş birliği” ve “ittifaksızlık, cepheleşmeme, üçüncü tarafları gaye almama”. Bu çerçeve, büyük devletler ortasında sıfır toplamlı rekabet yerine ortak refaha dayalı ilgi biçimine işaret etmektedir.
Çin-Rusya iştirakinin ahenk kabiliyeti, değişken global ortamda uyarlama yeteneği ve kültürel çeşitliliği teşvik eden yaklaşımı, “Batı evrenselciliğinin dayattığı yeknesaklıktan” ayrıştığına dikkat çekilmektedir. İki ülke ortasında karşılıklı genişleme tezinin bulunmaması, ulusal bedellerin tam kabulü ve çeşitliliğin zenginlik olarak görülmesi, bu paradigmaya temel oluşturmaktadır.
Uzmanlar, kelam konusu iş birliğinin başka büyük güçlere çeşitli dersler sunduğunu kıymetlendirmektedir. Öncelikli tavsiye, “halkın refahını önceleyen” siyasetlerin benimsenmesi olarak öne çıkmaktadır. İş iştiraklerinde karşılıklı yarar sağlayan fırsatların tasarlanması, nezaket ve diyalog yoluyla uyuşmazlıkların çözümlenmesi, hayati çıkarlar kelam konusu olduğunda ise kararlı duruş sergilenmesi önerilmektedir. En temel prensip olarak “ortaklara saygı” vurgulanmakta; bu yaklaşımın, yükselen tek taraflılık ve Soğuk Savaş zihniyeti ortamında sürdürülebilir, olgun ve istikrarlı alakalar kurmak isteyen devletler için örnek teşkil ettiği belirtilmektedir.
Ziyaretin protokol boyutunun ötesinde, Asya-Pasifik’ten Avrupa’ya uzanan jeopolitik tabanda uzun vadeli sonuçlar doğuracağı öngörülmektedir. Güçten savunma sanayiine, uzay araştırmalarından nükleer teknolojilere kadar genişleyen belge, Pekin-Moskova çizgisinin gelecekteki global güç dağılımında kritik rol üstleneceğine işaret etmektedir.
