Prof Esfender Korkmaz Mehmet Şimşek’e madde madde cevap verdi: Pembe gözlüğü çıkarın
Üstadımız Prof Esfender Korkmaz, Yeni Çağ Gazetesi’de yayınlanan makalesinde Mehmet Şimşek’in optimist iletilerine söz kelime yanıt verdi. Basın üzerinden gerçekleşen bu diyalogun kritik paragrafları aşağıda.
Türkiye riskler açısından külfetli bir periyoda girdi. İktisat idaresine ve makro datalara bakarsak, ekonomik istikrar sorunu artacaktır. Bir ülkede istikrarın sağlanması ve hakikat tahliller için, mevcut konjonktürü yanlışsız kıymetlendirmek ve bilgileri gerçek tespit etmek gerekir.
Kuru laf karın doyurmaz
Bloomberg’de dün sabah Mehmet Şimşek konuştu. Türkiye’de yaşamayan ve Türkiye’yi tanımayan birisi televizyona bakınca, her şey güllük gülistanlık zanneder. Gerçekte ise uygun niyet ve optimistlik motivasyonu yükseltir; lakin tıpkı vakitte gerçekler çok farklı ise fahiş yanılgılara neden olur. Mehmet Şimşek’in söyledikleri ve düzgün niyeti, Türkiye gerçeklerinden çok farklıdır.
Bütçe kaynakları üretken yatırımlara gidecek diyor.
Ama bütçe açıkları artıyor. Bütçenin yüzde 55’i transfer harcamalarına gidiyor. Bu harcamalar zati üretken değil. Yüzde 45’i cari harcamalara ve yatırımlara gidiyor. Lakin cari harcamalarının da büyük bir kısmı işçi harcamalarına gidiyor. Yatırımların hissesi yüzde 7 dolayındadır. Bakan personel harcamalarından mı kısacak? Yahutta Cumhurbaşkanlığı harcamaları ve diyanet harcamalarını mı kısacak da üretken yatırımlara yönlendirecek? Zati baştan beri mali disiplin dedi ve lakin bütçe açıkları arttığı gözlemleniyor.
Yerli ve yabancı sermaye yatırımlarına yüksek teşvikler verilecek diyor.
Teknoloji yatırımları desteklenecek diyor. İhracat teşvikleri artacak diyor. Ancak yatırım yapılması için türel altyapı olması gerekir. Türel altyapı sorulunca benim pozisyon değil diyor. Tüzel altyapı ve inanç olmazsa, yatırım ortamı olur mu? Esasen artık direkt yabancı yatırım sermayesi girişi de azaldı.
Cari açık düşecek diyor?
Cari açığın temel nedeni, üretimde yüksek oranda ithal girdi kullanmamızdır. Yatırım ortamı olmayınca ve içerde ithal ikame yatırımları yapılmayınca cari açık kalıcı olarak düşmez.
Mehmet Şimşek, umudunu Euro -dolar paritesinin yüzde 10’u geçmesine bağlamış.
‘’Kamu iç ve dış borcunun GSYH’ya oranı düşük, yüzde 25’tir.‘’ diyor.
Bir sefer iç ve dış borçların ekonomik tesirleri farklıdır. Bu oran sadece finansman açısından mana söz eder. Kaldı ki ülkenin dış borçları kıymetlidir. İster devlet ister özel dal olsun dış borçlar için dövize gereksinim vardır. Temerrüt sorunu ve kriz sorunu da döviz gereksiniminden ötürü ortaya çıkıyor.
Yetişmiş işgücü Türkiye’nin sermayesi diyor.
Ama beyin göçünden haberi yok galiba. Eğitimde dünyadan ne kadar geri düştüğümüzü de göremiyor.
Kayıt dışılıkla gayret ediyoruz, diyor.
Ama ödemeler bilançosuna nazaran geçen sene ocak-şubat 2 aylık periyotta net yanılgı ve noksan kaleminden kaynağı belgisiz döviz çıkışı 309 milyon dolar iken bu sene birebir iki ayda 2 milyar 549 milyon dolar oldu. Kayıt dışı çıkan döviz 8 kat artmış.
Ekonomi idaresi gerçekleri göremezse, tesirli tahliller de üretemez. Bu kadar badireden sonra toplum Ziya paşanın meşhur kelamını benimsedi:
Ayinesi iştir kişinin lâfa bakılmaz
Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde
Doğru bilgiler yoksa, tahlil de yoktur.
TÜİK Mart ayı işsizlik datalarını açıkladı. İşsizlik oranı yüzde 7,9‘a gerilemiş görünüyor. Dahası işsizlik her yıl düşüyor. 2019 yılında 14,1 iken artık yarı yarıya düştü demektir. Bu demektir ki iktisat idaresi telaşlanmasın. Lakin bu datalar, ister farklı iş tanımları nedeni ile olsun, ister yanlış yorumdan olsun, Türkiye gerçekleri ile uyuşmuyor.
2021 mart ayında TÜİK’e nazaran işsiz sayısı 4 milyon 190 bindir. 2025 Mart ayında bu sayı 2 milyon 807 bine gerilemiş. Ne var ki, TÜİK’in işsiz saymadığı iş aramayanlar ve ancak iş bulsalar çabucak başlayacak olanlarla iş bulma umudunu kaybedenler sayısı da tıpkı devirde 3 milyon 615 binden 4 milyon 300 bine çıkmış. Şayet işsizliği çözmek istiyorsak, 2807 şahsa değil, 2807 artı 4300 eşittir 7 milyon 107 bin bireye nazaran tahlil geliştirmemiz gerekir.
Dahası, 2021 mart ayında yüzde 10,1 olan işsizlik oranı yüzde 2,2 azalarak artık 7,9’a gerilerken, atıl işgücü oranı birebir periyotta yüzde 6,9 oranında artarak, 21,9’dan yüzde 28’e yükselmiş.
Gidişatı yanlışsız okumak zorundayız.
Ekonomi idaresi istikrar programı yapmadı ve ekonomiyi sadece algıyla yönetmeye çalışıyor. Bu nedenle üretici ve tüketiciye itimat ve umut vermedi.
İç siyasette tutuklamalar, ekonomik ve toplumsal gidişatı bozdu, negatif beklentiler oluştu.
Merkez Bankası anketinde hane halkının 12 aylık enflasyon beklentisi yüzde 59,3’tür. Beklentiler gerçekleşmeyi de negatif tesirler.
MB faizleri artırdı ve döviz sattı ve ancak dolarizasyonu engelleyemedi. 19 Mart 2025 tarihinden sonra döviz tevdiat hesapları 9 milyar dolar arttı. 14 Mart haftasında yüzde 40,26 olan döviz mevduat oranı da 18 Nisan haftasında yüzde 42,5’e çıktı.
Sanayi üretimi geriledi. 2021 baz yılına nazaran 2024 şubat ayında 103,1 olan endeks, 2025 şubat ayında 97,7 ye geriledi.
İSO PMİ endeksi 50 altına geriledi ve 48,3 oldu.
İlk çeyrek GSYH dataları açıklanmadı ve ama müşahedelerimiz özel kesim yatırım yapmıyor.
Dış borçlarda temerrüt riski arttı. Zira CDS oranı yükseldi. Bilhassa yabancı bankalardan her gün çok sayıda vatandaş öteki ülkelerden vize yahut vatandaşlık için yurt dışında gayrimenkul alıyor ve döviz gönderiyor. Cari açık geçen yıla nazaran arttı.
13 Mart 2025 bu köşede, yanlış bir siyasi karar olursa, sıcak para çıkar, kriz derinleşir dedim. Sıcak para çıkıyor. Dahası, direkt yabancı yatırım sermayesi de satıp çıkıyor. Döviz talebi artıyor. Yeni bir kur şoku daha yaşayacağız.
En risklisi de siyasi kararlarda iktisadın dikkate alınmıyor olmasıdır. Üretici ve tüketici mevcut krizin derinleşeceğini bilmeli ve tedbir almalıdır.
